تجربه قطع عضو برای هر کس کاملا متفاوت بوده و متعاقبا تجربه جانشینی عضو از دست رفته با پروتز نیز متفاوت خواهد بود. البته برخی از مشکلات پیش آمده در روند توانبخشی با پروتز بین استفاده کنندگان از آن شایع هستند. در صورت بروز هرگونه مشکل، درمانگر باید در جریان وضعیت قرار گرفته تا با ارتقای شرایط سبب بهبود استفاده از پروتز و عملکرد با آن شود. در بررسی نظرسنجی های صورت گرفته از افراد دارای پروتز، مشکلات را در طبقه بندی های زیر می توان بیان کرد.
مشکلات مربوط به سوکت
تعریق بین سطح پوست با سوکت(بخشی از پروتز که با اندام باقی مانده در تماس است.) یا سیستم تعلیق (نگهداری پروتز روی بدن) بر فیت سوکت موثر است. تعریق می تواند موجب تاول، زخم، اگزما یا موی زیر پوستی شده، بطوریکه ۷۴% افراد، پس از قطع عضو اختلالات پوستی را تجربه میکنند که استفاده از پروتز را دردناک میکند.
نوسانات حجم و تورم اندام در طول روز یا تغییر وزن در دراز مدت از دیگر علل از دست دادن فیت سوکت است.
تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده، مانند نشستن روی صندلی ماشین یا سوار شدن بر موتور نیز با تغییر در سطح تماس و تعلیق بین پوست و سوکت موجب ناراحتی می شود.
جمع شدن حجم عضلات داخل ران بالای دیواره سوکت در افراد قطع عضو از ران می تواند سبب آسیب به بافت و پوست این توده عضلانی شود.
تنگ یا گشاد بودن سوکت که هر دو سبب فیت نامناسب سوکت می شوند. در صورت تنگ بودن سوکت، درد در استخوان جلوی پا یا پایین و انتهای اندام باقی مانده حس می شود. در صورت گشاد بودن سوکت می توان از چندلایه جوراب استفاده کرد، اما استفاده از تعداد جوراب بیشتر، به دلیل گرما و زمان بر بودن میتواند مشکل ساز باشد. البته باید بخاطر داشت که تغییر حجم و شکل اندام باقی مانده در سال اول دریافت پروتز طبیعی است.
مشکلات مربوط به عملکرد و مکانیک قطعات پروتزی
قفل نشدن مفصل زانو در افراد با قطع عضو از ران سبب عدم اطمینان از وزن اندازی بر پروتز هنگام ایستادن می شود. مفاصل زانوی پروتزی معمولا فقط در زوایای خاصی قفل شده یا اجازه خم شدن تا دامنه محدودی را می دهد که این سبب مشکل در برخی فعالیت ها مانند زانو زدن، چهارزانو نشستن، فعالیت های ورزشی مانند دوچرخه سواری، استفاده از توالت ایرانی و … می شود. سلامت زانو انرژی و تلاش لازمه برای حرکت پا را کاهش می دهد، از این رو استفاده از پروتز در قطع از زیر زانو به مراتب آسان تر از بالای زانو است.
بی حرکتی مفصل مچ در خم و راست شدن یا چرخش پا به طرفین موجب راه رفتن غیر طبیعی و عدم رضایت می شود.
نرمی پنجه با توجه به نوع فعالیت، محیط، قیمت، نیاز به ماندگاری و تعمیر برای هر فرد متفاوت است. و اگر نامناسب انتخاب شده باشد، سبب ناراحتی در سرعت یا نوع راه رفتن می شود.
تنظیم نامناسب قطعات پروتزی نسبت بهم می تواند سبب ایجاد حس ناامنی شده و علایمی همچون چرخش در زانو یا پنجه پروتزی، راه رفتن روی لبه پا، هول داده شدن هنگام برداشتن گام، عدم تعادل و ترس از افتادن هنگام حرکت با پای مصنوعی احساس شود.
صدا های مزاحم که ممکن است از بخش های متحرک یا حتی بخش های ثابت پروتز به گوش رسیده و سبب جلب توجه اطرافیان شود.
وزن پروتز و ظاهر آن از نظر حجم، رنگ و شکل ناخن ها به ویژه برای خانم ها بسیار مهم است.
مقدور نبودن استفاده از پروتز در آب نیز از سایر مشکلات خصوصا برای استفاده از پروتز در تفریحات و برخی ورزش ها است.
سیستم تعلیق باید متناسب با فعالیت، ویژگی های اندام باقی مانده و سایر بیماری های زمینه ای فرد باشد. اگر دریچه ورودی سوکت نامناسب و تنگ باشد، سبب اختلال در گردش خون ، تورم و قرمزی انتهای اندام باقی مانده شود.
مشکلات مربوط به سلامت فرد
درد خیالی، یعنی دردی که فرد از اندام قطع شده احساس می کند. براساس مطالعات موجود ۷۲% افراد قطع عضو، ۸۰% پس از قطع عضو در پا ها و ۴۱ درصد پس از قطع عضو در دست ها، درد خیالی را تجربه می کنند.
درد اندام باقی مانده که می تواند بدنبال جراحی نامناسب یا خستگی، کشیدگی و کوتاهی ساختارهای عضلانی بدنبال استفاده از پروتز باشد.
کمر درد به دلیل اختلالات راه رفتن ناشی از تنظیم پروتز در طول یا زاویه نامناسب رخ میدهد.
محققین در سال ۲۰۱۸ با بررسی ۱۱ پژوهش دریافتند که ۴۸-۷۷% از افراد پس از قطع عضو اندام تحتانی، کمردرد را تجربه خواهند کرد.
هر کدام از موارد گفته شده می تواند بقدری شدید باشد که سبب کنار گذاشتن پروتز شود.
استفاده بیش از حد از پای سالم برای جبران محدودیت پای پروتزی، یا عدم اعتماد برای وزن انداختن و کاهش مدت زمان تحمل وزن با پای مصنوعی در طول سال ها می تواند موجب درد یا آرتروز در مفاصل شود.
سلامت روانی فرد نیز پس از قطع عضو تحت تاثیر قرار می گیرد. بطوریکه محققین در سال ۲۰۱۵ بیان کردند ۳۰% از افراد پس از قطع عضو از افسردگی رنج می برند. کاهش اعتماد به نفس، تخریب تصویر بدنی فرد از خودش و اجتناب از اجتماع، اختلالات روحی شایعی هستند که حتی پس از دریافت پروتز نیز ممکن است باقی بمانند.
