پیشگیری از ایجاد زخم پا در افراد مبتلا به دیابت
در صورتی که به دیابت مبتلا هستید، در اینجا برخی از نکاتی که برای سالم نگه داشتن پاهای خود باید آنها را رعایت کنید آمده است.
روزانه پاهای خود را بررسی کنید. روزی یک بار پای خود را از نظر تاول، بریدگی، ترک، زخم، قرمزی، حساسیت یا تورم چک کنید.
روزانه پاهای خود را بشویید. پاهای خود را روزی یک بار در آب ولرم (نه داغ) بشویید. پس از شستشو، پاهای خود را به آرامی خشک کنید (به خصوص بین انگشتان پا را). از سنگ پا برای مالش آرام پوست استفاده کنید (بخصوص در جایی که به راحتی پینه ایجاد می شود).
پودر تالک یا نشاسته ذرت را بین انگشتان پا بپاشید تا پوست خشک بماند. از یک کرم یا لوسیون مرطوب کننده در قسمت بالا و پایین پاهای خود استفاده کنید تا پوست را نرم نگه دارد. جلوگیری از ایجاد ترک در پوست خشک به جلوگیری از نفوذ باکتری ها کمک می کند.
پینه یا سایر ضایعات پا را خودتان خارج نکنید. برای جلوگیری از آسیب به پوست، از سوهان ناخن، ناخن گیر یا قیچی برای برداشتن پینه، میخچه، بونیون یا زگیل استفاده نکنید. از پاک کننده های شیمیایی برای از بین بردن زگیل استفاده نکنید. برای برداشتن هر یک از این ضایعات، به پزشک یا متخصص پا مراجعه کنید.
ناخن های پا را با دقت کوتاه کنید. انتهای تیز ناخن را به دقت سوهان کنید.
پابرهنه راه نروید. برای جلوگیری از آسیب به پاهایتان، حتی در اطراف خانه با پای برهنه راه نروید.
جوراب تمیز و خشک بپوشید. جوراب هایی بپوشید که از الیاف ساخته شده اند که عرق را از پوست شما دور می کند، مانند پنبه و الیاف اکریلیک مخصوص – نه پلاستیکی. از پوشیدن جوراب‌هایی با نوارهای کشسان تنگ که گردش خون را کاهش می‌دهند یا جوراب‌هایی با درزهایی که می‌توانند پوست شما را تحریک کنند، خودداری کنید.
کفش مناسب دیابتی بخرید. کفش‌های راحتی بخرید که پاشنه، قوس پا و ساق پا را حمایت کند. از کفش‌های تنگ و کفش‌های پاشنه بلند خودداری کنید. درون کفش نباید دوخت داشته باشد تا پای شما را زخم کند. برای تهیه کفش مناسب می توانید با همکاران ما در مرکز ارتوز و پروتز پژم تماس بگیرید.
اگر یکی از پاهای شما از پای دیگر بزرگتر است، بهتر است کفش هایی با سایز بزرگتر تهیه کنید. پزشک شما ممکن است کفش هایی با طراحی خاص (کفش های ارتوپدی) را توصیه کند که دقیقاً با شکل پاهای شما مطابقت داشته باشد.
سیگار نکشید. سیگار باعث اختلال در گردش خون و کاهش میزان اکسیژن در خون شما می شود که می تواند منجر به زخم های شدیدتر و بهبود ضعیف شود.
احساس درد خیالی در اندام
فرد مبتلا به قطع عضو احتمالاً با درد حاد قابل توجه پس از عمل کنار می آید و ممکن است از این احساس که اندام هنوز در جای خود قرار دارد (احساس خیالی )، مضطرب شود. اگر درد خیالی ناتوان کننده باشد، می توان از انواع داروها (مانند آمی تریپتیلین، ترامادول، کاربامازپین، کتامین، مورفین) استفاده کرد، که ممکن است به کاهش ایجاد آن کمک کند. افرادی که اخیراً قطع عضو شده اند، زمانی که از خواب بیدار می شوند و سعی می کنند در نیمه شب بایستند و به سمت دستشویی بروند و در حالت نیمه هوشیار فکر می کنند که هر دو اندام دست نخورده هستند، در معرض خطر قابل توجهی قرار دارند. شکستگی مجدد و باز شدن زخم در هنگام زمین خوردن می تواند منجر به تأخیر عمده در توانبخشی و نصب پروتز شود.
کنترل ادم و حجم اندام باقی مانده ناشی از قطع عضو
طول و حجم اندام باقیمانده تعیین‌کننده های مهم آمادگی برای استفاده از پروتز و همچنین طراحی سوکت و اجزای انتخاب‌شده برای پروتز اولیه هستند. مدیریت ادم پس از عمل بسیار مهم هستند چون باعث کاهش درد، بهبود زخم، شکل‌دهی اندام قطع شده و حساسیت‌زدایی اندام باقیمانده خواهد شد و به فرد کمک می کند تا به راحتی پروتز خود را دریافت کند.
انواع بانداژ ها
- بانداژ الاستیک به کاهش تورم و بازجذب آب میان بافتی کمک می کند و بدون اینکه زخم را پاره کند بصورت یکنواخت به اندام قطع شده فشار وارد می کند.
- محل زخم باید هر روز از نظر التهاب و تورم بررسی شود و هر روز پانسمان تعویض شود.
- بانداژها در شکل دادن به اندام باقیمانده نیز کمک شایانی می کنند. برای انجام بانداژ صحیح، با همکاران ما در مرکز ارتوز و پروتز پژم تماس بگیرید.
- برای درمان و بهبود زخم های مزمن ناشی از نارسایی های وریدی نوعی بانداژ به نام Unna بانداژ وجود دارد که به طور اختصاصی جهت ترمیم زخم بکار می رود.
- زمان بستری شدن در بیمارستان بسته به روند فیزیولوژیک هر فرد متفاوت است. بلافاصله پس از جراحی نوعی بانداژ گچی سفت و سخت به عنوان پایه ای برای پروتز فوری بعد از عمل برای شما بکار برده می شود که به آن Rigid dressing گفته می شود که نوعی پروتز موقت هم محسوب می شود.
- پروتزیست یا جراح می‌تواند جهت نگه داشتن بهتراین بانداژگچی روی اندام، یک کمربند را به این بانداژ گچی متصل کند.
این بانداژها برای کمک به توزیع مناسب نیروهای تحمل کننده وزن استفاده می شود. - پروتز موقت هر ۱۰ تا ۱۴ روز تعویض می شود تا زمانی که حجم پای شما ثابت شود و پروتز قطعی ساخته شود.
- گچ گیری اولیه باید به محض برداشتن بخیه ها، معمولاً در عرض ۲ هفته پس از جراحی اعمال شود.
پس از بهبود زخم، بخیه ها از روی پوست برداشته می شوند. می توانید تورم اندام باقی مانده را با استفاده از جوراب های فشرده یا باند کشی کنترل کنید.
استفاده از پروتز کف پا و پروتز انگشت پا فقط زمانی توصیه می‌‌شود که شرایط زیر وجود داشته باشد:
- زخم ناشی از قطع عضو به طور کامل بهبود یافته باشد.
- مفصل مچ پا و قسمت باقیمانده پا تثبیت شده باشد و بتواند به خوبی وزن بدن را تحمل کند.
انتخاب اجزای پروتز برای پروتز پای دیابتی
در طول قرن ۱۸ میلادی، برای راه رفتن بهتر فرد با قطع انگشتان، از یک صندل چوبی یا چوب پنبه ای که با یک بند چرمی به مچ پا متصل می شد استفاده می کردند. برای قطع بخشی از پا، گاهی اوقات از یک تکه چوب که به دقت تراش داده شده بود، استفاده می شد که ظاهر آن شبیه انحناهای پای خود فرد بود.
وزن کم، دوام و سهولت استفاده و منعطف بودن از ویژگی های مهم پروتز پا برای بیماران دیابتی است تا از ایجاد فشار ناخوشایند بر روی پوست حساس، ناحیه عصبی و برجستگی های استخوانی جلوگیری شود. از آنجا که زخم ها و عفونت ها معمولا در اندام های فاقد قدرت حس رخ می دهد، ساخت بهینه سوکت و انتخاب ژل لاینرهای مناسب برای موفقیت پروتز ضروری است.
سوکت های انعطاف پذیر و پویا کمک می کنند تا از ایجاد فشار ناخوشایند بر روی پوست حساس، ناحیه عصبی و برجستگی های استخوانی جلوگیری شود. لاینرهای ژلی به کاهش اصطکاک و تحریک پوست کمک می کنند و تحمل پذیری نیروهای داخلی سوکت را افزایش می دهند. برای افراد با قطع عضو دیابتی از سطح بالای زانو، معمولا مفاصل سبک زانو که درجه بالایی از ثبات را فراهم می کنند، تجویز می شود.
مفاصلی وجود دارند که عملکرد آنها همانند پای طبیعی بوده و در زمان ایستادن قفل می شوند و در زمانی که فرد وزن خود را از پروتز برمی دارد، از قفل آزاد می شوند. پروتز می بایست به بیمار کمک کند تا کارهای روزمره خود را انجام داده و اجازه انجام فعالیت های روزانه را به فرد بدهد. برخی از پروتز ها می توانند بیمار را قادر به انجام فعالیتهای خاص مانند کوهنوردی کنند.
متخصصین پروتز با در نظر گرفتن شرایط بیمار بهترین نوع پروتز را برای او انتخاب می کنند.
در دهه‌های اخیر، طیف گسترده‌ای از گزینه‌های پروتزی برای افراد مبتلا به قطع پاشنه یا جزیی از پا پدیدار شده است. روش‌های پروتز متداول شامل:
- پرکننده‌های انگشت پا
- کفی داخلی
- ارتز (UCBL) برای کنترل وضعیت پاشنه پا
- پروتز زیبایی سیلیکونی
- پروتز سایم برای ناحیه مچ پا
- در قطع عضو های سطح بالاتر نیز از پروتز های زیر زانو استفاده می شود.
هریک از پروتز های نام برده شده در بالا به تفصیل در مقالات دیگر همین سایت توضیح داده شده است که میتوانید با ارجاع به آنها سطح اطلاعات خود در مورد انواع پروتز ها ارتقا دهید.
زمانبندی پروتز دریافت پای مصنوعی دیابتی ها
اگر روند بهبود زخم با کندی زیادی همراه باشد، نشانه پیشرفته دیابت است (به ویژه در اندام تحتانی). معمولا شروع به استفاده از پروتز حدود شش هفته پس از عمل است. یکی از رویکردها این است که پس از بهبود زخم و از بین رفتن مشکلات تورم و عفونت، از پروتز آموزشی و اولیه استفاده می شود.
پروتز آموزشی یک دستگاه نسبتا ساده و ارزان است که پروتزیست را قادر می سازد تا پتانسیل های بیمار را ارزیابی کند. هنگامی که قدرت بدنی فرد قطع عضو باز می گردد و دیابت تحت کنترل معقولی قرار می گیرد، فرد می تواند از پروتز اصلی استفاده نماید.
روش دیگر این است که از همان ابتدا از پروتز اصلی استفاده کند. مدتی بعد از شروع استفاده از پروتز، پای فرد لاغر شده و معمولا حدود ۴ تا ۸ ماه بعد نیاز است تا برای فرد یک سوکت جدید ساخته شود. در این دوره ۴ تا ۸ ماهه، امکان استفاده از اجزای پیشرفته تر هم فراهم می شود و از نیاز به آموزش بیمار برای استفاده از پروتز های مختلف جلوگیری می شود.
پروتز موقتی، پروتزی است که معمولا برای چند هفته تا چند ماه از آن استفاده می شود. فشاری که در هنگام تحمل وزن به اندام باقی مانده انتقال پیدا می کند باعث جمع شدن و لاغر شدن استامپ می گردد. ولی در هر صورت تا بهبودی زخم های بعد از عمل جراحی و به ثبات رسیدن نسبی استامپ باید صبر کرد. بیشترین تغییر حجم استامپ در۳ تا ۶ ماه اول اتفاق می افتد و بعد ازآن با اعمال تغییرات و اصلاحات، پروتز نهایی برای شما ساخته می شود. پروتز نهایی با قطعات نهایی ساخته خواهد شد و شما می توانید بعد از آن هر یک یا دوسال برای تهیه پروتز جدید به پروتزیست خود مراجعه کنید.
معمولا کسانی که یک عضو خود را از دست می دهند برای مدتی دچار افسردگی و ناراحتی خواهند شد و برای کسانی که با این فقدان عضو با درد خیالی نیز همراه است این ناراحتی دو چندان خواهد بود. با این حال فرد قبل از دریافت پروتز نیاز است اقداماتی را انجام دهد .بعد از عمل جراحی فرد نیاز به پای مصنوعی برای راه رفتن دارد. باید توجه داشت که برجستگی های استخوانی و عرق کردن، اصطکاک بین پوست و پای مصنوعی (پروتز پا) را زیاد می کند.
مراقبت های ویژه افراد دیابتی در حین استفاده از پای مصنوعی
- روزانه استامپ (اندام باقیمانده) خود را چک کنید: به دنبال قرمزی، تاول یا تورم باشید. در صورت مشاهده هر یک از این تغییرات، استفاده از پروتز خود را متوقف کرده و بلافاصله با متخصص پروتز خود تماس بگیرید.
- روزانه داخل سوکت را تمیز کنید: از یک پارچه صابونی مرطوب برای از بین بردن عرق و کثیفی، و سپس از یک پارچه مرطوب تمیز برای حذف صابون استفاده کنید. سوکت را با یک پارچه خشک خشک کنید.
- پروتز خود را طبق دستور بپوشید: ممکن است لازم باشد در چند ماه اول پس از تهیه پروتز خود، آن را به طور مداوم بپوشید.
- به طور مرتب متخصص پروتز خود را ملاقات کنید: به متخصصین پروتز مراجعه کنید تا بتواند پیشرفت شما را بررسی کند.
- ممکن است پروتز شما چندین بار تنظیم شود تا خوب جا بیفتد. در صورت داشتن مشکل در نحوه مناسب بودن آن، به پزشک خود اطلاع دهید. هرگز سعی نکنید پروتز خود را به تنهایی تعمیر یا تنظیم کنید.
