درمان پای پرانتزی در کودکان و بزرگسالان؛ جراحی یا کفی و کفش طبی؟

در حالت طبیعی ایستاده با زانوهای صاف، زمانی که قوزک‌ها کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، نباید فاصله چندانی بین زانوها وجود داشته باشد. اگر به هر دلیلی فاصله بین زانوها افزایش یابد،پای پرانتزی یا ژنووروم نامیده می شود.

علت های ایجاد پای پرانتزی

عواملی که در کودکی و نوزادی منجر به این اختلال می‌شوند عبارتند از استفاده بیش از حد از پوشک و قنداق کردن نوزادان و زود راه افتادن کودکان،اضافه وزن و چاقی زیاد آن ها که به دلیل انعطاف زیاد شکل صحیح ساختارها دچار اختلال می شودو همچنین چرخش پاها به سمت داخل و وراثت‌ هم موثر اند .
در طول زمان هم عواملی مانند کمبود ویتامین D، راشیتیسم یا نرمی استخوان ، بیماری پاژه و بیماری راشیتیسم استحکام استخوان ها را کاهش می دهد و باعث تغییر شکل آنها می شود و همچنین عواملی مانند بد نشستن ها و بد راه رفتن ها ، عدم هماهنگی در صفحه رشد ،ضعف و کوتاهی عضله همسترینگ ، ضربات وارده به زانو و شکستگی انتهایی استخوان ران که بدجوش خورده می تواند باعث آن شود.در میانسالی هم شایع ترین عامل آرتروز یا استئو آرتریت به ویژه در قسمت داخلی زانو است.

در این اختلال راستای صحیح به خصوص در اندام تحتانی دچار نقص می شود و زانو ها از هم فاصله گرفته و ساق به سمت داخل کمانی می شود و عضلات و لیگامانها و کپسول سمت داخلی زانو و ساق جمع می شوند و در سمت خارج کشیده می شوند و کشکک به سمت داخل منحرف می شود و طول اندام تحتانی کاهش می یابد و خط وزن بدن از مسیر درست عبور نمی کند که منجر به ساییدگی قسمت داخلی زانو ، درد و خستگی زودرس، انحرافات ستون فقرات و ساییدگی زیاد لبه خارجی کفش می شود و الگوی طبیعی راه رفتن فرد دچار اختلال می شودو فرد اردک وار راه می رود.

پای پرانتزی در کودکان

اغلب کودکان تازه متولد شده به دلیل کمبود فضا در رحم با حدود ۱۰ تا ۱۵ درجه پای پرانتزی متولد می شوند که تا حدود یک تا سه سالگی ادامه دارد و با شروع راه رفتن کودک به حالت نرمال برمی‌گردد و اگربعد از سه سالگی هم ادامه داشته باشد باید به پزشک متخصص مراجعه وعلت آن شناسایی شود.

تشخیص پای پرانتزی:

اگر فردی مشکوک به پای پرانتزی بوده و به پزشک مراجعه کند پزشک از فرد می‌خواهد که مستقیم در حالتی که مچ پاها به همدیگر چسبیده است بایستد اگر فاصله بین دو زانو بیش از دو انگشت باشد پزشک برای تشخیص شدت ، علت و راه درمان بیماری عکس رادیوگرافی میگیرد.
در این نوع عکس رادیوگرافی زاویه بین سر و تنه استخوان ران و همچنین زاویه بین تنه استخوان ران و ساق پا بررسی می‌شود و اگر خارج از حالت طبیعی باشد فرد به پای پرانتزی شدید دچار است که زوایای طبیعی مفصل زانو را تحت تاثیر قرار داده که با توجه به سن و شرایط دیگر فردنیاز به عمل جراحی دارد تا از عوارض ثانویه مانند استوارآرتریت زانو جلوگیری شود.

درمان پای پرانتزی

بعد از مشخص شدن علت بیماری ،روش درمان مشخص می شود. سن تشخیص و شروع درمان در این بیماری بسیار اهمیت دارد زیرا با گذشت زمان ساختار اسکلتی عضلانی لیگامانی بدن تثبیت شده و تغییر درآن بسیار دشوار می شودو به مرور عوارضی مانند استوارتریت در مفاصل مختلف ، انحرافات ستون فقرات ، ضعف برخی از گروه‌های عضلانی و اختلال در ساختار لیگامان ها صورت می گیرد. بهترین زمان شروع درمان در کودکی و قبل از سن بلوغ است که درمان در این زمان بیشتر به شکل غیر تهاجمی است

مصرف ویتامین Dو تغییر رژیم غذایی و مصرف کلسیم و فسفر زیاد باعث استحکام ساختارهای استخوانی می شود.
فیزیوتراپی و انجام حرکات اصلاحی و کششی ، ماساژ تراپی ، ورزش و تقویت عضلات ساق پا باعث افزایش جریان خون در بافت هاو تقویت عضلات و بافت نرم آسیب دیده وضعیف شده و کمک به حفظ راستای صحیح بدن می کند و در موارد انحراف خفیف تا متوسط تاثیر دارد.
کاهش وزن که فشار وارده به ساختار ها و مفاصل را کاهش می دهد.
مصرف آنتی بیوتیک برای ازبین بردن نوع خاصی از باکتری که سبب کاهش تراکم استخوان ها می شود.

استفاده از بریس ها، کفش و کفی مناسب

هنگام استفاده از ارتز وکفش سن شروع درمان بسیار اهمیت دارد به صورتی که در اغلب کودکان با استفاده از ارتز و رژیم مناسب و ورزش‌های تقویتی این بیماری از بین رفته و نیازی به جراحی نیست در کودکان زیر هفت سال و معمولاً با استفاده از کفش و کفی مناسب می‌توان این اختلال را درمان کرد. کفش مورد استفاده در این افراد بیشتر به صورت پوتین و جلو باز بوده که مچ پای آنها را نیز در بر بگیرد چون لیگامان های کودکان انعطاف پذیر و مچ آنها ناپایدار می باشد و با توجه به رشد آنها معمولا هر ۶ ماه یک بار نیاز به تعویض دارد. با بالا آوردن پاشنه در سمت خارجی به درمان این بیماری کمک می شود که به آن گوه خارجی پاشنه می گویند و میزان تغییراتی که در کفش می‌دهیم باید برای بیمار قابل تحمل باشد که بر اساس سن کودک متفاوت است مثلاً در کودکان زیر دو سال مقدار گوه قابل تحمل ۲ تا ۳ میلیمتر در حالی که در کودکان بزرگتر تا ۵ میلیمتر است . ممکن است بر اساس شدت بیماری و تشخیص پزشک نیاز به استفاده از یک kafo در شب باشد که کمک میکنند لیگامان ها در طول صحیح خودشان ترمیم شوند.

قبل از سن بلوغ می توان با استفاده از یک زانو بند مناسب به درمان این بیماری و حفظ راستای صحیح زانو کمک کرد که فشار از روی کمپارتمان داخلی زانو برداشته و از ابتلا به آرتروز این قسمت زانو جلوگیری شود که در طول روز و فعالیت استفاده می شود همچنین ممکن است بنا به تشخیص متخصص از kafo در شب استفاده شود.. در این افراد می توان از بریس با مفاصل مختلف به همراه تشکچه وروس استفاده کرد که در سمت داخل زانو قرار می گیرد و در قسمت مچ پا هم از تسمه وروس استفاده کرد که از به وروس رفتن زانو(پرانتزی شدن) جلوگیری می کنند. یکی از انواع زانوبند هایی که در موارد وروس زانو به همراه استئوآرتریت سمت داخلی زانو استفاده می‌شود زانوبندunloader knee brace است که با استفاده از سیستم سه نقطه فشار زانو را به والگوس برده و فشار را از سمت داخلی زانو بر می دارد و در این زانوبند ها با استفاده از استرپ v شکل در سمت خارج از وروس زانو جلوگیری می‌شودو معمولا پزشک با بررسی بیمار میزان بهبود و تاثیر روش درمانی را مشخص می کند . استفاده از ارتزها در بزرگسالی و بعد از سن بلوغ تاثیر چندانی در درمان ندارد و تنها عوارض ثانویه ودرد را کاهش داده و به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک می کند .
افراد در سنین ۱۸ تا ۴۰ سالگی درصورتی که بیماری بسیار شدید بوده و محورهای آناتومیکال بدن به خصوص زانو را تحت تاثیر قرار داده باشد و در کودکانی که به بیماری بلانت دچار شده اند بعد از سن ۴ سالگی جراحی صورت می گیرد تا جلوی تخریب و پیشرفت بیماری گرفته شود که معمولاً برخلاف گذشته جراحی ها حداقلی و با دو برش اندک در زانو صورت می‌گیرد و بعد از جراحی نیاز به گچ گیری نیست وبهبود آن ۳ تا ۴هفته زمان می بردو ممکن است بعد از جراحی نیاز به استفاده از ارتزهای حمایتی مانند انواع kafoو زانو بندها و آتل هاو همچنین فیزیوتراپی و ورزش های تقویتی باشد.

شایع ترین روش جراحی استئوتومی است که قسمتی از استخوان برش داده شده و محورهای زانو به درستی در جای خودشان قرار می گیرند و و روش دیگر هدایت رشد استخوان است و در صورتی که پای پرانتزی به علت اختلال در صفحات رشد ساق ایجاد شده باشد در سمتی که رشد غیر طبیعی باشد انجام می شود. همچنین در صورت عدم درمان پای پرانتزی در میانسالی ممکن است که افراد نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو داشته باشند.