ساخت پای مصنوعی
پای مصنوعی برای شبیه سازی حداکثر عملکرد و راحتی پای طبیعی، با توجه به ویژگی های بدنی و سطح قطع عضو هر شخص کاملا منحصر به فرد طراحی می شود و امکان ارایه ی آن بصورت آماده و داروخانه ای وجود ندارد. یک اندام مصنوعی یا پروتز از اتصال قطعات آماده کارخانه ای و اجزای سفارشی ساز حاصل می شود که در ذیل مراحل ساخت یک پای مصنوعی را مرور خواهیم کرد.
مراحل ساخت پروتز پا
ارزیابی و قالب گیری
در ابتدا پروتزیست یا متخصص ساخت پروتز وضعیت عمومی بدن و اندام باقی مانده را ارزیابی می کند. مواد مختلفی برای ساخت پروتز مورد استفاده قرار می گیرند از جمله مواد ترموپلاستیک، فیبر کربن، سیلیکون، رزین، آلومینیوم و تیتانیوم که براساس سبک و محیط زندگی، وزن، سطح فعالیت و اهداف فرد از دریافت پروتز، جنس مناسب انتخاب می شود.
سپس طول اندام باقی مانده، محیط قسمت های مختلف و محل برجستگی های استخوانی و تاندون ها را بررسی می-کند.
قدم بعدی برای پروتزیست تهیه قالب از اندام باقی مانده فرد است. یک قالب دقیق تضمین کننده یک پروتز مناسب و راحت است.
قالب گیری بطور معمول با باند های گچی صورت می گیرد. پس از تهیه قالب، پروتزیست این قالب را با گچ پر کرده و پس از انجام اصلاحات مربوطه، یک مدل گچی مشابه اندام باقی مانده برای ساخت سوکت تهیه می کند.
ساخت سوکت آزمایشی
سوکت قسمتی از عضو مصنوعی است که اندام باقی مانده را در بر می گیرد و بنابراین بخشی است که با اندام فرد در تماس مستقیم قرار دارد. سوکت پروتزی پایه ای برای اتصال قطعات، مفاصل و پنجه است. قبل از ساخت سوکت دائمی، با استفاده از قالب ساخته شده، یک سوکت آزمایشی جهت بررسی راحتی و تطابق مدل گچی با اندام باقی مانده فرد ساخته می شود. در صورت عدم تهیه سوکت آزمایشی، ممکن است ساخت سوکت دائمی برای فرد ناراحت کننده باشد. بنابراین جهت راحتی و کاهش هزینه ها، بهترین کار قبل از تهیه سوکت نهایی، تهیه یک سوکت آزمایشی است. پس از ساخت سوکت آزمایشی، پروتزیست به دقت راه رفتن فرد را بررسی کرده و درمورد احساس راحتی، درد، تعلیق و فیت سوکت از فرد سوال می پرسد. محققین در سال ۲۰۲۲ دریافتند که فیت دقیق سوکت با اندام باقی مانده سبب افزایش راحتی و ساعات استفاده از پروتز می شود. همچنین این محققان طراحی یک سوکت مناسب با تعلیق بهینه و تنظیم صحیح اجزای پروتز را دو جنبه مهم یک پروتز خوب دانستند. سوکت آزمایشی معمولا از جنس ترموپلاستیک یا فایبرگلاس است که در دمای بسیار بالا ذوب و با کمک پمپ مکنده هوا روی قالب گچی تزریق می شود. این ماده شکل پذیر بوده و بر اثر حرارت می توان تغییراتی در آن ایجاد کرد. با توجه به احساس فرد در سوکت، برای دستیابی به حداکثر راحتی اصلاحاتی انجام شده و مجدد مورد بررسی قرار می گیرد.
ساخت سوکت اصلی و اتصال قطعات
پس از اعمال تغییرات و تایید سوکت آزمایشی، مدل نهایی اندام باقی مانده بدست می آید. سوکت اصلی که معمولا از جنس رزین و به رنگ بدن است با کمک یک پمپ مکنده هوا روی قالب نهایی تزریق می شود. تمام قطعات و لوازم پروتز پا روی سوکت اصلی سوار می شوند.
آموزش استفاده از پروتز ساخته شده
پس از دریافت پای مصنوعی، فرد باید آموزش های لازم برای مشارکت در اجتماع و رویارویی با چالش های زندگی روزمره را دریافت کند. همچنین تمرینات خاصی جهت تغییر وضعیت از نشسته به ایستاده یا برعکس و تقویت عضلات مورد استفاده برای حرکت و تحمل وزن پای مصنوعی انجام دهد. بسیاری از افراد در ابتدا کمی درد و ناراحتی را تجربه می‌کنند، اما با بهبودوضعیت اندام باقی مانده و قوی شدن عضلات، راه رفتن راحت‌تر می‌شود. بر اساس پژوهش های موجود عوامل متنوعی از جمله وضعیت سلامت عمومی فرد، وجود درد، زخم، اختلالات حسی و حرکتی در اندام باقی مانده، وضعیت شناختی فرد، شاخص توده بدنی و انگیزه از عوامل اثرگذار بر توانایی بازگشت فرد به فعالیت پس از دریافت پروتز هستند. معمولاً پس از دریافت اولین پروتز فرد چند هفته زمان لازم دارد تا دوباره راه رفتن را بطور کامل یاد بگیرد. هرچه سطح قطع عضو پائین تر باشد، سرعت یادگیری راه رفتن مستقل بیشتر است. بطوری که مثلا در یک فرد با قطع عضو زیر زانو مدت زمان یادگیری برای راه رفتن مستقل تنها ۲ تا ۳ هفته بطول می انجامد.
پیگیری و بازدید های دوره ای پس از دریافت پای مصنوعی
پس از دریافت پروتز، اندام باقیمانده فرد روند بهبودی و تغییر شکل را طی کرده و معمولا به دلیل بازگشت فعالیت راه رفتن فرد، کمی لاغر می شود. سوکت نامناسب و گشاد ممکن است به اطراف حرکت کند، که می تواند تأثیر منفی بر جنبه هایی مانند ایمنی، انرژی مصرفی و راحتی داشته باشد. پوشیدن چند لایه جوراب بین اندام باقی مانده و سوکت راه حل موقتی برای مدیریت این مشکل است. اما درصورت تغییرات زیاد نیاز به ساخت سوکت جدید است.
در برخی موارد نیز حجم اندام باقی مانده بر اثر تورم، نوسان دارد که با تغییر لایه های جوراب می توان فیت بهینه سوکت را حفظ کرد.
ممکن است با افزایش توانایی، فعالیت و تغییر وزن بدن، برخی تنظیمات لازم باشد. افراد در صورت نیاز به صورت دوره ای برای بررسی وضعیت پروتز خود به پروتزیست مراجعه می کنند.
