قطع عضو از مفصل ران و میانه لگن
قطع عضو از مفصل ران و میانه لگن که کمتر از دو درصد از کل قطع عضو های اندام تحتانی را شامل می-شوند ،دشوار ترین سطح برای توانبخشی پروتزی و دارای بیشترین نرخ عدم استفاده پروتز هستند. البته پیشرفت تکنولوژی و ساخت قطعات جدید با دامنه حرکتی بیشتر و وزن کمتر پذیرش نسبی این پروتز را افزایش داده اند. ضروری است که در معاینات اولیه مزایا، محدودیت ها و چالش های داشتن این پروتز بطور کامل به افراد توضیح داده شود.
اگرچه دو سطح قطع عضو از نظر ظاهری مشابه هستند و معمولا بدنبال تومور های بدخیم، اختلالات عروقی پیچیده، عفونت شدید استخوان ران و لگن و ندرتا بدنبال حادثه رخ می دهد، اما تفاوت های ساختاری مهمی دارند. قطع عضو از لگن شامل برداشتن کل مفصل ران به همراه بخشی از لگن در همان سمت است در حالیکه قطع عضو از ران مستقیما از مفصل ران صورت می گیرد.
محققین در سال ۲۰۱۵ سن، انگیزه، تعادل، قدرت عضلات تنه و توانایی تحمل وزن ، علت قطع عضو و انتظار واقع بینانه از پروتز را مهم ترین عوامل اثرگذار بر پذیرش پروتز دانستند.
قدرت عضلات تنه توانایی تحمل وزن پروتز و بلند کردن آن برای راه رفتن اهمیت دارد. با توجه به نوع قطع عضو، هیچ بخشی از پا باقی نمانده و در نتیجه حرکات تنه اهرم مناسبی برای کنترل پروتز در حین راه رفتن هستند و فرد باید عضلات کمر و شکم را برای کج کردن لگن به عقب و جلو، یعنی به ترتیب افزایش و کاهش قوس کمر تقویت کند.توانایی حفظ تعادل روی پای سالم برای پوشیدن پروتز و راه رفتن با آن ضروری بوده و فرد می تواند بدون استفاده از وسایل کمکی مانند عصا حرکت کند.
مراحل ساخت پروتز قطع عضو از لگن
قالب گیری استامپ
قالب گیری سوکت پروتز قطع عضو از لگن معمولا تحت تحمل وزن صورت می گیرد. فرد سمت قطع شده را روی یک تخته با قابلیت تنظیم ارتفاع قرار داده و تحمل وزن می کند. معمولا از گوه های فومی برای بهبود شکل دهی به بافت نرم باقی مانده در اطراف لگن استفاده می شود و قالب گچی تا ناحیه زیر سینه گرفته می-شود. در شرایط بدون تحمل وزن، بافت نرم سلفون پیچی و تا حدی فشرده می شود. فرد روی پای سالم ایستاده و قالب گیری انجام می شود.
طراحی سوکت
سوکت بخشی از پروتز است که اندام باقی مانده را در بر گرفته و سطحی برای انتقال نیروها بین بدن و پای مصنوعی است.
سوکت معمولا از جنس ترموپلاستیک یا رزین است که یک لایه فومی نیز داخل آن قرار گرفته و سطح تماس با بدن را نرم تر می کند. طراحی سوکت برای این سطح قطع عضو بدلیل محدودیت سطح موجود برای تحمل وزن و در نتیجه محدودیت راحتی و دامنه حرکتی چالش برانگیز است. لبه های سوکت تا ناحیه زیر دنده ها و بالای مفصل ران سمت سالم امتداد یافته و با بند هایی که از روی لگن سمت سالم و یا گاها شانه عبور می کنند، تعلیق می شود.
اجزا وقطعات پروتز قطع عضو از لگن
شامل مفصل ران، زانو، پنجه مصنوعی و لوله های مدولار جهت اتصال مفاصل است.
اصل اساسی در ساخت پروتز قطع عضو از لگن، تامین ثبات فرد حین ایستادن و راه رفتن است. وزن، میزان فعالیت و محیط زندگی شخص، وزن، قیمت ودامنه حرکتی قطعات در انتخاب اجزای این پروتز تاثیر گذارند.
قطعاتی مثل چرخاننده یا جاذب گشتاور نیز وجود دارند که بصورت اختیاری روی پروتز قابل نصب هستند.
قطعه چرخاننده زیر مفصل زانوی مصنوعی برای چرخش قطعه ساق نصب می شود که سبب نشستن راحت تر و با ظاهر طبیعی تر خواهد شد. قطعه جاذب گشتاور نیز سبب کاهش نیروهای چرخشی انتقال یافته از سوکت به بدن حین حرکت می شود. همچنین ضربه وارده از برخورد پاشنه پا با زمین را جذب می کند.
امروزه نصب اجزای پروتزی معمولا با الگوگیری از طرح کانادایی صورت می گیرد که مفصل ران جلوی سوکت نصب می شود تا خط وزن از پشت ران و جلوی زانو عبور کرده تا به ثبات و تعادل لازم برای ایستادن کمک کند.
چالش های رایج استفاده از پروتز قطع عضو از لگن
پذیرش پایین: شایع ترین علل عدم استفاده از پروتز قطع عضو از لگن فیت ضعیف سوکت، عدم راحتی، وزن و افزایش مصرف انرژی هستند. در سال ۲۰۱۶ دکتر فرناندز و همکاران پس از هشت سال مطالعه روی ۲۳ فرد با قطع عضو از میانه لگن و میانگین سنی ۵۲ سال، پذیرش این پروتز را ۳۵-۴۳% گزارش دادند و . افراد با این سطح قطع عضو ۴۰ درصد آهسته تر و ۸۰ درصد مصرف انرژی بیشتری نسبت به افراد سالم دارند، که این میزان مصرف انرژی با افزایش سن افزایش می یابد. استفاده از پروتز نسبت به استفاده از ویلچر ۲۵% مصرف انرژی را افزایش می دهد.
بارگذاری بیش از حد اندام فوقانی: در مواردی که افراد هنگام تحویل پروتز، آموزش راه رفتن را دریافت نکرده اند و از ابزار کمکی مانند عصا استفاده می کنند.
مشکلات پوستی: پوشش بخش قابل توجهی از تنه سبب افزایش تعریق و در برخی موارد اگزمای پوستی می-شود.
