علت ایجاد زخم پای دیابتی چیست و چگونه مراقب آن باشیم!

پای دیابتی

دیابت یا مرض قند یکی از بیماریهای اصلی آسیب رسان به دستگاه های متعدد بدن است. تعداد زیادی عوارض ناشی از این بیماری وجود دارد که یکی از آنها اختلالات پای دیابتی است

پای دیابتی یکی از عوارض دیررس دیابت است. تقریبا ۱۵% از کسانی که مبتلا به دیابت هستند در طول زندگی خود مبتلا به عوارض پای دیابتی می‌شوند و عواملی مثل نوروپاتی و بیماری های عروق محیطی در آن نقش دارند. گرفتاری اعصاب محیطی، همراه با بیماری عروق محیطی، فرد را مستعد زخم و عفونت پا می کند و اگر این امر زود تشخیص داده نشود و مراقبت و درمان پیشگیری کننده انجام نگیرد، ضایعه پا به طرف گانگرن (زخم عفونی) پیشرفت کرده، منجر به قطع پا (قطع پای دیابتی)، ناتوانی و حتی مرگ بیمار می شود. انجام اقدامات پیشگیری کننده می تواند در ۵۰ تا ۷۰ درصد موارد، قطع پای دیابتی را کاهش داده، از صرف هزینه های زیاد ناشی از بستری شدن، مراقبت در منزل و اجتماع، و ناتوانی آنان بکاهد.

چرا زخم های دیابتی ایجاد می شوند؟

مشکلات پا در افراد دیابتی نتیجه چند عامل اولیه مهم است:

• نوروپاتی
• اشکال در خونرسانی
• کاهش مقاومت در برابر عفونتها

البته بد شکلی‌های پا و تروما نیز نقش موثری در زخم شدن و عفونت پا در این افراد دارند. هر چند همه اختلالات پای دیابتی به طور کامل قابل پیشگیری نیستند، می‌توان میزان بروز و ناتوانی حاصل از آنها را با پیشگیری و اقدامات مناسب و علمی به میزان زیادی کاهش داد.

اگر چه تمام زخم های پای دیابتی قابل پیشگیری نیستند ولی می توان از میزان آنها کاست. آگاهی پزشکان از مشکلات پا و معاینات بالینی (اصول مراقبت از زخم پای دیابتی) و درمان به موقع و مناسب ضایعات کوچک و آموزش نکات بهداشتی ساده و نحوه پوشش پا به بیماران از بروز بسیاری از این زخم ها می کاهد.

در مرحله آسیب میزان حرارت و درد را حس نمی کنند و حتی اگر جسم خارجی تیزی در پای آنها فرو رود متوجه آن نخواهند شد حتی ممکن است باعث تغییر شکل انگشتان پا شود چون این بیماران متوجه فشار کفش نمی شوند و درنهایت پا مخصوصا کف پا دچار زخم شده که در صورت عدم تشخیص و درمان عمیق تر شده و میتواند تا استخوان هم پیشرفت کند.

چه اصولی برای بهبود زخم های دیابتی لازم است ؟

اصطلاح پای دیابتی شامل طیفی از ناهنجاری هاست که پا در معرض زخم نوروپاتیک و اختلال عروق محیطی، زخم پای دیابتی و پای شارکوت را شامل می شود.

پا تنها ساختار بدن می باشد که بصورت مستقیم با زمین در تماس است توزیع نامناسب نیروها و فشار ها سبب ایجاد حرکت غیر طبیعی پا و اعمال استرس زیاد شده و آسیب بافت و عضلات پا را به دنبال دارد و لذا طیف گسترده ای از ناهنجاری های پا را در نظر گرفت

اصول پایه ای در درمان زخم پای دیابتی شامل: کنترل عفونت، برقراری جریان خون شریانی مناسب و برداشت فشار از پا می باشد.

راه های محافظتی و کنترل یا درمان در زخم های دیابتی کدام است ؟

از جمله ارتوز هایی (وسایل ارتوپدی) که برای پیشگیری و کنترل زخم پای دیابتی مورد استفاده قرار می گیرد به قرار زیر می باشد:

• کفش و کفی طبی مناسب پای دیابتی :

اصلاح الگوی توزیع فشار در سطح کف پایی بهترین روش کنترل،پیشگیری و درمان زخم های پای دیابتی می باشد. نتایج مطالعات گسترده ای به وضوح نشان دادند که ایجاد تغییرات ظاهری و ساختاری در کفی و کفش های طبی می تواند راحتی پا و توزیع فشار کف پا را در بیماران دارای زخم پای دیابتی، بهبود ببخشد.

بیمارانی که مبتلا به دیابت هستند و در مرحله ای که پاها دارای حس می باشد می توانند از کفی ها و کفش مناسبی که دارای بالشتک نرم (بستر نرم) می باشند، استفاده کنند ولی بیمارانی که فاقد این حس در پا هستند که اصطلاحا بیماران نوروپاتی می باشند به کفش های طبی فضا دار و با رویه ی فوقانی از چرم نرم  و کفی های مناسب و مطابق با پای بیمار برای محافظت از سطوح تحمل وزن پا نیاز دارند.

• واکر نوروپاتی

ارتوزی است که ناحیه ساق پا و پا را در می گیرد دارای یک تکه روی پا و ساق پا که با استرپ هایی رویی هم محکم می شوند این ارتوز با مراجعه به مرکز ارتوز و پروتز (ارتوپدی فنی) بصورت سفارشی برای فرد ساخته می شود و دارای بار گهواره ای زیر قسمت کف آن وجود دارد که توزیع مناسب وزن و کاهش نیرو وارد به مفاصل مچ پا را فراهم می آورد این ارتوز برای پای شارکوت و زخم های مزمن پای دیابتی تجویز مناسبی می باشد.

• بریس PTB یا ارتوز مقاومت کننده در برابر نیروهای محوری

این بریس با عنوان ارتوز تحمل کننده وزن از تاندون پتلا (کشکک زانو) نام گذاری و برای کاهش نیرو رو پا طراحی شده است. این ارتوز در مطالعات گسترده موفقیت چشم گیری در بهبودی زخم پاشنه در پای دیابتی داشته است.

تمام ارتوز های نام برده شده توسط کارشناسان ارتوز و پروتز (ارتوپدی فنی) در مراکز مربوطه (مانند مرکز ارتوپدی فنی پژم) با توجه به شرایط بیمار و بعد از معاینه و ارزیابی آنها ساخته خواهند شد.